Anavatanı Orta Asya Olan Bir Bitki: “KENEVİR”
Son günlerin en popüler bitkisi olan Kenevir (Kendir ya da Esrar otu), insanlık tarihinde belki de ilk kültüre alınan bitkilerinden birisidir. Dünyada yaygın bir yayılışı olan bu bitkinin ana vatanı Osta Asyadır. İlk olarak saplarından lif elde etmek amacıyla kültüre alınmış olan bu bitki Çin’de 4500 yıldır yetiştiriliyor. Bitkinin uyuşturucu amaçlı kullanımının ise M.Ö 100’lü yıllarda Hindistan’da başladığı bilinmektedir. Bu özelliği nedeniyle üretimi yasak olan kenevir, 18. yüzyılda Amerika’da zorunlu olarak yetiştiriliyordu. Kenevir üretmeyen çiftçi hapse bile atılıyordu. Bugün ise üreten hapse atılıyor!
Geçtiğimiz günlerde Sayın Cumhurbaşkanımızın Kenevir bitkisini yeniden gündeme getirmesi ile birlikte bitkiye olan bakış açımız bir anda değişiverdi ve bitki eski itibarına kavuştu.
Kenevir, daha çok uyuşturucu özellikleri ile ön plana çıkarılsa da, gerçekte çok amaçlı kullanım özellikleri olan bir bitkidir: Tekstil, tıp, kozmetik, gıda, kâğıt, yakıt (bio yakıt), petrol ve petrokimyanın kullanıldığı otomotiv sektörü de dahil bir çok alan için alternatif bir üründür.
Bitkinin saplarından elde edilen lifler, kaba dokumacılıkta (çuval, halat çanta, ağ yapımı vb) kullanılır.
Yapraklarının tıpta ve kozmetikte kullanımları vardır. AIDS ve kanser tedavisinde kemoterapi ve radyasyon etkisini azaltma, glokom, artrit, romatizma, omurga, kalp, sara, astım, mide, uykusuzluk ve psikolojik rahatsızlıkları gibi en az 250 hastalıkta Kenevir’den elde edilen THC kullanılmaktadır. Ancak, dişi kenevirin çiçekli üst kısımlarından tetra-hidro-kanabinol (THC) yani “esrar” elde edilmesi nedeniyle tarımı serbest değildir, yetiştirilmesi için yasal izin alınması gerekmektedir.
Kenevir tohumu ise zengin yağ içeriği nedeniyle; tıp, kozmetik, yakıt, sabun, cila, muşamba ve boya üretiminde yararlanılmaktadır. Ayrıca, kuş yemi ve insanlar tarafından besin olarak kullanılmaktadır.
Aslında Kenevir Türk kültüründe yeri olan bir bitkidir. “Şile Bezi” ve “Rize Bezi” gibi özgün dokuma teknikleri ile beraber, geleneksel kültürümüzde yer edinmiştir. Rize Bezi; Rize yöresinde, Hint keneviri (kendir) ipinden el tezgahında dokunan bir bez türüdür. Bezin orijinal ismi “feretiko“dur. Tarihsel kaynaklar, eski Türk boylarının kendir bitkisi yetiştirdiğini ve bu bitkiyi dokumacılıkta, dolayısıyla elbise üretiminde kullandıklarını yazmaktadır. Bu kültürün Rize bölgesine Kuman Türklerince getirildiği tahmin edilmektedir. Kenevir’in farklı amaçlarla kullanılması sonucu üretimi yasaklanınca, bugün Rize Bezi üretebilmek için Hindistan’dan, Romanya’dan kendir elyafı veya ipliğini ithal etmek durumunda kalınmıştır.
Sonuç olarak, Kenevir yetiştiriciliği ve ticareti, devletin teşvik ettiği bir sektör haline gelirse, hem milli servet içeride kalacak, hem de vatandaş için yeni bir gelir kapısı açılmış olacaktır.
Ekositem ve hava temizliği açısından da oldukça yararlı olan bu bitkiyi yetiştirmeyi düşünenlere bazı tüyolar: Karadeniz kıyı şeridi gibi nemli olan bölgelerde rahatlıkla yetiştirilir. Soğuğa dayanıklı değildir. Ekimi ilkbaharın geç donları geçtikten sonra yapılmalıdır. Bitki 4-5 ayda hasat boyuna ulaşmaktadır. İyi lif üretimi için muntazam yağış ister veya sulanması gerekir. Fazla rüzgarlı yerlerde iyi yetişmez. Orta bünyeli, derin ve süzek toprakları sever. Toprakta yeterince bitki besin elementleri ile kireç ve humus bulunmalıdır. Alüviyal topraklarda çok iyi gelişir. Ağır ve asitli karakterli topraklarda iyi gelişemez.
