Hibe……..
“Allah yolunda mallarını harcayanların örneği, yedi başak bitiren bir dane gibidir ki, her başakta yüz dane vardır. Allah dilediğine kat kat fazlasını verir. Allah’ın lütfu geniştir. O her şeyi bilir.” Bakara, 261
Mecelllede, hibenin tarifi şöyledir. “Hibe, bilâ ivaz bir malı temlik etmektir”. Kur’ân-ı Kerîm’de sık sık geçen sadaka ve infak kelimeleri hibeyi de içine alacak geniş kapsamlı sözcüklerdir.
“Eğer sadakaları açık olarak verirseniz o, ne güzel. Eğer onları gizler ve bu şekilde yoksullara verirseniz, işte bu, sizin için daha hayırlıdır” Bakara, 271
Hz. Peygamberimiz sav’den hibe konusunda çeşitli hadisler nakledilmiştir. “Rasulullah sav Kendisi hediye kabul eder ve karşılığında da hediye verirlerdi “Buhârî, Hibe,11
“Karşılıklı hediyeleşiniz. Böylece dostluğunuz artar ve aranızdaki düşmanlık yok olur” Muvatta, Hüsnü’l-Huluk,16
Hibe bir akit olup, diğer akitler gibi rükünleri icap ve kabuldür. Mecelle’nin 837. maddesinde; “hibe, icap ve kabul ile mün’akid ve kabz ile tamam olur” denilmiştir. Hibe yaşayanlar arasında cereyan eder.
Hibe konusunda alimler arasında bazı.görüş farkları vardır.Hibe akdinde İslâm hukukçularının çoğunluğuna göre, bağışlayanın teslim zorunluluğu yoktur. Hibe bir teberru olduğu için, kabza kadar, bağışlayanın mülkiyetinden çıkmaz ve bu yüzden hibeden dönmek mümkün olur. Ebu Hanîfeye göre hibede kabz şarttır. Kabzdan önce, mücerred hibe akdi ile, mülkiyet akd edilmiş olmaz. Kâsânî, VI,115
Hz. Ömer’den şöyle dediği rivayet edilmiştir: “İyi cins bir atımı Hak yolunda tasadduk ettim. Bir süre sonra sahibi hayvana yazık etmiş. Ben onu ucuza satacağını anlayarak, Rasûlüllah sav’e hükmünü sordum. Allah Resulü sav: “Onu ne satın al, ne de sadakadan dön; Çünkü sadakasından dönen, dönüp kusmuğunu yiyen köpek gibidir” buyurdular. Müslim, Hibât, 1
Hibenin, karşılıksız ve bir daha geri alınmamak üzere yapılması asıldır.Hanefilerde karşılıksız yapılan hibede mal henüz bağışlananın elinde duruyorsa, yabancıya yapılmış olsa bile dönmek mümkündür. Fakat hibeden dönmek mekruh sayılmıştır.
Bazı durumlarda hibeden dönülmez. Eşler, birbirine hibede bulunsa, artık dönemezler,hibe edilen malda ayrılmaz bir artış (ziyade-i muttasıla) meydana gelmesi, yani bağışlanan tarla üzerine ev yapılmasında, yine taraflardan birinin ölümü gibi bağışlanan öldüğü takdirde, bağışlayan hibesinden dönemediği gibi, bağışlayan öldüğü takdirde de, mirasçıları bağışlanmış olan malı geri alamazlar.
Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî hukukçulara göre, hibeden dönmek caiz değildir. Ancak, baba çocuğuna yaptığı hibeden dönebilir. Delilleri şu hadistir: “Kişinin hibesinden dönmesi caiz değildir. Ancak çocuğuna bir şey hibe eden baba bundan müstesnadır” Tirmizî, Büyû’, 62; İbn Mâce, Hibât, 2
Rabbimiz tüm ümmete Kur’an ve sünnete uymayı nasip eylesin.
