GündemKöşe YazılarıProf. Dr. Fatih SATIL

Sonbaharda Yapraklar Neden Renklenir

Sonbahar mevsiminde ağaçların yaprakları dökülmeden önce, yeşilden sarı ve kırmızının değişik tonlarına doğru neden bir renk değişimine maruz kalır?

Edebiyatçılar ve şairler, sonbahardaki bu renk değişimin; ihtiyarlamanın ve ayrılık vaktinin habercisi olarak görürler. Ancak tabiatta cereyan eden bu hâdisenin duygusallığa ve tefekküre vesilesi olmasının yanında, bitkiler açısından başka yararları da vardır.

Yaprakların sonbaharda yeşilden sarı ve kırmızıya doğru renk değişimine uğraması, ağaçların gelmekte olan kış mevsimi için yaptığı bir hazırlıktır aslında. Çünkü kışın fotosentez için gereken sıcaklık olmadığından, yapraklardaki fotosentez fabrikalarının kapatılması gerekecektir. Ayrıca, bu renk pigmentlerinin soğuğun ve aşırı güneş ışığının olumsuz etkilerine karşı yaprağı koruma gibi önemli bir görevi de vardır.

Bu renklenme, yaprak hücrelerine yerleştirilmiş farklı renk maddelerinin (pigment) yoğunluğuyla ilişkilidir. Normal yaz mevsiminde tüm yapraklarda, fotosentezde rol oynayan klorofil pigmenti baskın durumda olduğu için yapraklar yeşil renktedir ve diğer pigmentler maskelenmiş durumdadır.

Ancak kış mevsiminin yaklaşmasıyla bitkiler fotosentez için yeterli suyu bulmakta zorlanırlar. Ağaçlar bu nedenle kendilerini dinlenmeye çeker ve yaz boyunca depoladıkları besini kullanarak yaşamlarını sürdürürler. Besin yapan fabrikalarını artık kapatırlar. Sonuçta yapraklara yeşil rengi veren klorofil azalarak kaybolmaya başlayınca diğer renk maddeleri daha belirgin şekilde görünür. Önce parlak turuncu ve sarı renkleri, daha sonra da yapraklardaki fosfat miktarı azaldıkça antosiyaninlerin kırmızı ve eflatun renkleri yapraklarda hâkim olur. Bu nedenle sonbahar renkleri temel olarak sarı ve kırmızıdan oluşur. Sonbaharın ilerleyen günlerinde bazı sarı yapraklar kahverengiye dönüşür. Bu renk değişiminin ardından ağaçlardaki yaprakların tümü en kısa zamanda dökülür

Yapraklardaki sarı renkli pigmentler ışığa bağlı zarara karşı bitkinin korunmasında vazifelidir. Sonbaharda üretilen kırmızı renk maddelerinin çok yönlü faydası vardır. Serbest radikaller denilen zararlı bileşikler çok güçlü antioksidan moleküller olan bu kırmızı renk maddelerine bağlanarak zararsız hâle gelirler. Bu kırmızı renk maddeleri ayrıca, ağır metaller gibi bitkiye zararlı maddeler için birikme noktası olarak da iş görür. Ayrıca güneşin zararlı ultraviyole ışınlara karşı bitkinin korunmasında rol alır.

Görüldüğü gibi yapraklardaki bu farklı renklerin belli bir vazife için var edildiğine dâir oldukça fazla veri var elimizde. Bütün bunlar açıkça göstermektedir ki, kâinatta hiçbir şey abes, başıboş ve manasız değildir.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu