Bitkilerde Cinsiyet Var Mı?

Biyoloji biliminin çok gelişmediği dönemlerde bitkilerde üreme ve cinsiyet hakkında pek bir şey bilinmiyordu. Biyoloji ve özellikle botanik ilminin gelişmesiyle çiçekli bitkilerde erkek ve dişi üreme hücrelerinin varlığı anlaşıldı. Babil devrinde (M.Ö. 1800’ler hurma ağacının döllenmeyle çoğaldığının bilindiği tahmin edilmekteydi. En azından, hurma ağacının kendi kendine çoğalmadığı ve ürünün ortaya çıkması için biri verimli (meyveli) ve diğeri verimsiz iki cinsiyete gerek olduğu bilinmekteydi. İnsanlar bunu muhtemelen tecrübeyle öğrenmişlerdi. Bitkilerin cinsiyetlerinin olduğu, daha sonra Asurlular tarafından selvi ağacında ve adamotunda da fark edildiği biliniyor.

Bitkilerin üreme yapıları çiçeklerdir. Çiçekli bitkilerde erkek ve dişi üreme hücreleri çiçeğin ortasında bulunan erkek organ ile dişi organ üretir. Bazı çiçeklerde bu organlardan sadece biri olur. Buna göre böyle çiçeklere erkek ya da dişi çiçek denir. Dişi organın yumurtalık denen şişkince bölümünde küçük ve yuvarlak tohum taslakları, bunların içinde de dişi üreme hücreleri bulunur. Erkek üreme hücreleri ise erkek organın başçık bölümünün ürettiği çiçek tozlarının (polen) içinde saklıdır. Üremenin gerçekleşebilmesi için çiçek tozlarının çeşitli vasıtalarla dişi organlara taşınması gerekir.

Bazı bitkilerde bir birey üzerinde hem erkek hem de dişi çiçek bulunabilir. Örneğin mısır bitkisinde hem erkek hem dişi çiçek aynı fert üzerindedir. Bazı bitkilerde de erkek ve dişi fertler ayrıdır. Yani erkek çiçekler başka bir bitki üzerinde, dişi çiçekler de başka bir bitki üzerinde bulunur. Örneğin incir ağacında olduğu gibi.

İşte bitkide dişi ya da erkek çiçeğin varlığına göre bitkinin dişi ya da erkek olduğundan söz edilir. Bu tür bitkilerde meyve sadece dişi bireylerde oluşur, erkek ağaçlar sadece çiçek tozu üretmekle görevlidirler. Bu ilmi gerçeği bilmeyen bazı insanlar diktikleri meyve ağaçlarından neden meyve alamadıklarını bir türlü çözemezler. Oysa bitkilerde üremenin olabilmesi için erkek üreme hücrelerinin yani çiçek tozlarının rüzgâr ya da böcek gibi çeşitli vasıtalarla dişi organa taşınması gerekir. Eğer tozlaşma gerçekleşmezse meyve oluşmaz ya da oluşan meyvenin içi boş olur. Aynı şekilde, bahçelerine sadece erkek çiçeklere sahip olan erkek ağacı dikmişlerse elbette o ağaçtan meyve alamazlar.

Bitkilerin eşler halinde yaratılması Kur’an’da özellikle vurgulanmaktadır: “Yeryüzünü sizin için bir döşek yapan, oradan sizin için yollar açan ve gökten bir su indiren O’dur. İşte biz o su ile türlü türlü bitkilerden çiftler çıkardık.” (Taha Suresi 53). “Yeryüzünde meyvelerin hepsinden iki çift yapan O’dur.” (Rad Suresi 3). Bu iki ayet bitkilerde cinsiyetin varlığından haber vermektedir.